IP Adresim

IP Adresi Hakkında Merak Edilenler

İnternette yaptığınız her işlem, sayfa açmak, video izlemek veya bir API çağırmak arka planda tekil bir kimlikle IP adresi ile çalışır. İnsanların “IP adresim nedir” diye aramasının nedeni de budur; verinin doğru hedefe gitmesini sağlayan bu kimliği görmek isteriz. Çünkü IP adresleri tarayıcınızdan çıkan her isteğin geri dönüş yolunu işaretler.

Evde telefon, dizüstü ve TV aynı yönlendiriciyi paylaşır. İçeride her birinin oda numarası gibi düşünebileceğiniz yerel (özel) bir adresi vardır; fakat internete bakan kapı genellikle tektir: yönlendiricinin aldığı genel IP adresiniz. “IP adresim” dendiğinde çoğu durumda dış dünyada görünen bu genel adres kastedilir.

IP, Internet Protocol’ün kısaltmasıdır ve ağdaki cihazların anlaşmasını sağlayan ortak dildir. Modern ağlarda IPv4 ve IPv6 sürümleri birlikte çalışır "dual-stack" (çift yığın); bu, geçişi kesintisiz kılan pratik bir yaklaşımdır.

IP Adresi Nedir?

IP adresi, ağa bağlı her uç noktanın (bilgisayar, telefon, IoT cihazı) tanımlanması ve yönlendirilmesi için kullanılan sayısal etikettir. İsterseniz bir internet sitesine IP adresi yazarak da gidebilirsiniz; ancak sayıları hatırlamak zor olduğundan alan adları devreye girer. DNS, insanların okuduğu adları makinelerin anladığı sayılara çevirir ve isteğinizin en uygun yoldan hedefe ulaşmasını sağlar.

IPv4 ile IPv6 Adresleri Arasındaki Farklar

Yazım ve uzunluk: IPv4 32 bittir ve dört onluk oktetten oluşur (ör. 203.0.113.42). IPv6 128 bittir; sekiz onaltılık blok iki nokta üst üste ile ayrılır (ör. 2001:db8:85a3::8a2e:370:7334). IPv6’da gereksiz sıfırlar atılabilir ve yalnızca bir kez :: kısaltması kullanılabilir.

• Adres alanı ve yönlendirme: IPv6’nın çok daha geniş adres alanı sadece “daha çok adres” değil, aynı zamanda daha hiyerarşik ve ölçeklenebilir yönlendirme sağlar.
• Adres türleri: IPv4’te özel ağlar RFC1918 (ör. 10.0.0.0/8) ile tanımlıdır. IPv6’da bunun karşılığı ULAs (Unique Local Addresses, fd00::/8)’dır; ayrıca her arayüzde link-local (fe80::/10) adres zorunludur.
• Yayın (broadcast) vs. çoklu gönderim: IPv4’te broadcast vardır; IPv6’da broadcast yoktur, bunun yerini multicast ve anycast kullanımı alır.
• Otomatik yapılandırma: IPv4 çoğunlukla DHCPv4’e dayanır. IPv6, durumsuz otomatik yapılandırma (SLAAC) ile kendini kurabilir; gizliliği artırmak için geçici (privacy) adresleri üretebilir. Merkezi kontrol gerekirse DHCPv6 kullanılır.
• NAT ve uçtan uca: IPv4’te NAT (NAT44/CGNAT) yaygındır; IPv6 tasarım olarak uçtan uca iletişimi korur ve NAT tipik olarak gerekmez. Özel durumlarda önek çevirisi (NPTv6) tercih edilir.
• Komşu keşfi ve çözümleme: IPv4, ARP + ICMPv4 kullanır. IPv6’da ARP yoktur; komşu keşfi ICMPv6 tabanlı NDP (Neighbor Discovery) ile yapılır.
• Üstbilgi ve parçalama: IPv4 üstbilgisinde denetim toplamı vardır, yönlendiriciler parçalayabilir. IPv6 üstbilgisi daha sade; denetim toplamı yoktur ve parçalama yalnızca uç noktalarda yapılır (PMTUD kritik önem taşır).
• Hizmet kalitesi: IPv4 DSCP/ToS kullanır; IPv6 buna ek olarak Flow Label alanıyla akış tanımlamayı basitleştirir.
• DNS kayıtları: IPv4 için A, IPv6 için AAAA kayıtları kullanılır; ters DNS alanları da farklıdır (in-addr.arpa vs. ip6.arpa).
• Geçiş ve birlikte çalışma: Çift yığın (dual-stack) en yaygın yaklaşımdır; NAT64/DNS64 ve 464XLAT gibi çözümler de kullanılır. Uygulamalar “Happy Eyeballs” ile hangi yığının daha hızlı yanıt verdiğini seçerek kullanıcı deneyimini iyileştirir.

Not: IPv6’da NAT66 genel bir gereksinim değildir; hedef, uçtan uca erişilebilirliği korumaktır. Gerekli durumlarda NPTv6 tercih edilir.

Özel (Private) ve Genel (Public) IP Arasındaki Farklar

Özel IP’ler yerel ağda geçerlidir; cihazlar birbirini bu adreslerle bulur. Yaygın özel IPv4 aralıkları 10.0.0.0/8, 172.16.0.0/12 ve 192.168.0.0/16’dır. İnternete çıkışta NAT (Ağ Adresi Çevirisi) içerideki çok sayıda özel adresi dışarıda tek bir genel IP altında birleştirir.

Taşıyıcı sınıfı NAT (CGNAT) senaryolarında İSS, birden fazla aboneyi tek bir genel IPv4 adresiyle internete çıkarır; bu yapıda iç tarafta 100.64.0.0/10 bloğu gibi “paylaşılan adres alanı” kullanılır. CGNAT altında dışarıdan gelen bağlantılar için klasik port yönlendirme çoğu İSS’de devre dışıdır; uzaktan erişim/sunucu kurulumlarında statik genel IP veya IPv6 uçtan uca bağlantı tercih edilir.

Ülkemizde genel olarak birçok bireysel IPv4 aboneliği CGNAT arkasındadır; uzaktan erişim, oyun sunucusu, kamera vb. için genellikle statik IP ek hizmeti alınması gerekir.

Dinamik ve Statik IP Arasındaki Farklar

• Dinamik IP: İSS tarafından otomatik atanır, zamanla değişebilir. Modemi yeniden başlatmak genellikle yeni bir IP adresi atamasıyla sonuçlanır (garanti değildir). Yönetimi kolay ve maliyeti düşüktür. CGNAT’ta çalışıyorsanız, dışarıdan erişim için port yönlendirme tipik olarak mümkün değildir.
• Statik IP: Değişmez; uzaktan erişim, sunucu barındırma, allowlist (IP izin listesi), blocklist (engelleme listesi) ve PTR (ters DNS) gibi öngörülebilirlik gerektiren işlerde tercih edilir. Çoğu İSS statik IPv4’ü ücretli ek hizmet olarak sunar. IPv6’da ise çoğu senaryoda uçtan uca iletişim ve çoklu adres kullanımı sayesinde statik gereksinimi azalır.

IP Adresimi Nasıl Öğrenirim?

Genel adresinizi görmenin en pratik yolu bir arama motoruna “IP adresim” yazmaktır.

Komut satırından IP bilgisi işletim sistemine göre değişir:

• Windows: ipconfig (daha detaylı çıktı için ipconfig /all).
• macOS: ifconfig veya yalnızca yerel IPv4 için ipconfig getifaddr en0 (arayüz adı modele göre en1 vb. olabilir; mevcut arayüzler için ipconfig getiflist).
• Linux: ip addr (iproute2 aracı).

Not: macOS’taki ipconfig, Windows’takiyle aynı değildir; farklı amaçlı alt komutlar içerir.

IP’den Konum ve Gizlilik

Adres blokları bölgelere tahsis edildiği için bir IP’den ülke, şehir ve servis sağlayıcı gibi yaklaşık bilgiler üretilebilir; fakat sokak/daire düzeyi kesinlik beklenmemelidir. Konum doğruluğu veri tabanına, ağ topolojisine ve ölçüm yöntemine göre değişir. Mahremiyet yalnızca IP adresinize bağlı değildir: çerezler, oturumlar ve istemci parmak izi gibi sinyaller de devrededir. Güçlü parola, çok faktörlü kimlik doğrulaması, güncel yazılımlar ve güvenilir ağ ayarları iyi bir temeldir. VPN/proxy kullandığınızda dış dünyaya görünen IP adresiniz çıkış noktasının IP’si olur.

IP Adresi Nasıl Değiştirilir?

• Dinamik genel IPv4: Modemi/yönlendiriciyi yeniden başlatmak veya istemcide DHCP (ipconfig /renew) yeni bir adresle sonuçlanabilir (İSS politikasına ve oturum türüne bağlıdır).
• Yerel (özel) IP: Cihaz ayarlarından manuel atama yapılabilir; kalıcı ve çakışmasız yönetim için yönlendiricide DHCP rezervasyonu önerilir.
• Statik IPv4/IPv6: Değişiklik İSS sürecine tabidir; genellikle ek hizmettir. PTR gibi kayıtlar çoğunlukla yalnızca statik IP’lerde mümkün olup İSS desteği gerektirir.
• VPN/Proxy: Bağlandığınız sunucunun çıkış IP’si dış dünyada görünür; kendi IP adresinizi gizlemiş olursunuz.

“IP adresim nedir” sorusu yalnızca merak değildir; bağlantı sorunlarını ayıklamayı, erişim kurallarını planlamayı ve güvenlik tercihlerini netleştirmeyi kolaylaştırır. IP adresleri internette yön bulmanın omurgasıdır; “IP adresim” dediğiniz değer dış dünyaya açılan vitrindir, içeride dolaşan özel adresler ise trafiği düzenleyen iskeletin parçalarıdır.